UKITAN, SULAT TAGALOG

UKITAN SULAT TAGALOG

O AUI BAYBAYIN

ᜂᜃᜒᜆ᜶ᜐᜓᜎ᜶ᜆᜄᜎᜓ᜶
ᜂ᜶ᜀᜂᜁ᜶ᜊᜊᜌᜒ᜶

ANG AYOS O PAGKAKASUNUD-SUNOD

Hindi ito ang ayos:

A BA KA DA E GA HA I LA MA NA NGA O PA RA SA TA U WA YA

Hindi rin ito ang ayos:

A B C D E F G H I J K L M N Ñ NG O P Q R S T U V W X Y Z

Ang Baybayin/ Ukitan/ Sulat Tagalog ay hindi hinalaw sa Alpabetong Latin, Kastila at Inggles hindi gaya ng Abakadang Pilipino at Makabagong Alfabetong Filipino.

May gumagawa rin ng pagkakaayos ayon sa alpabeto, marahil ay upang madaling maunawaan ng nasanay sa alpabeto o abakada. Gaya nito:

A I U BA KA DA GA HA LA MA NA NGA PA SA TA WA YA  gaya sa Paris Codex 1590.

Ito naman sa ilang ayos:

AA BABA KAKA DADA II GAGA HAHA LALA MAMA NANA NGANGA UU PAPA SASA TATA WAWA YAYA  gaya ng kay P. Andres de Castro, 1776

Mayroon naman ding gumagamit ng ayos na ito:

AA II UU KAKA GAGA NGANGA TATA DADA NANA PAPA BABA MAMA YAYA LALA WAWA SASA HAHA  gaya ng kay Gat Jose Rizal.

Ang AUI Baybayin ay hindi isang alpabeto na ang bawat titik ay isang katinig o isang patinig lang . Ang AUI baybayin ay isang Palapantigan (Alpha-syllabary) kung kaya’t ang bawat titik nito ay pantig na binubuo ng katinig-patinig (C-V pattern).  Halimbawa: sa alpabeto, ang salitang “dagat” ay 5 titik, D-A-G-A-T, ngunit sa palapantigan ang salitang dagat ay 2 titik lamang “DA-GA” kung sa sinaunang baybayin. Ang salitang “ilog” sa alpabeto ay 4 na titik, “I-L-O-G”, ngunit sa palapantigan ito ay 2 titik lamang “I-LO”.  

Ang tamang ayos ng Baybayin ay ito, ayon sa pagkakasulat nito sa aklat na Doctrina Christiana na unang aklat na inilimbag sa Maynila noong 1593:

ᜀᜂᜁ ᜑᜓᜒ ᜉᜓᜒ ᜃᜓᜒ ᜐᜓᜒ ᜎᜓᜒ ᜆᜓᜒ ᜈᜓᜒ ᜊᜓᜒ ᜋᜓᜒ ᜄᜓᜒ ᜇᜓᜒ ᜌᜓᜒ ᜅᜓᜒ ᜏᜓᜒ ||

A U I HA HU HI PA PU PI KA KU KI SA SU SI LA LU LI TA TU TI NA NU NI BA BU BI MA MU MI GA GU GI DA DU DI YA YU YI NGA NGU NGI WA WU WI

ᜀᜂᜁ ᜑᜑᜓᜑᜒ ᜉᜉᜓᜉᜒ ᜃᜃᜓᜃᜒ ᜐᜐᜓᜐᜒ ᜎᜎᜓᜎᜒ ᜆᜆᜓᜆᜒ ᜈᜈᜓᜈᜒ ᜊᜊᜓᜊᜒ ᜋᜋᜓᜋᜒ ᜄᜄᜓᜄᜒ ᜇᜇᜓᜇᜒ ᜌᜌᜓᜌᜒ ᜅᜅᜓᜅᜒ ᜏᜏᜓᜏᜒ

AU I HA PA KA SA LA TA NA BA MA GA DA YA NGA WA

3 PATINIG (VOWELS): AA UU II  ᜀᜂᜁ

14 KATINIG (CONSONANTS): HAHA, PAPA, KAKA, SASA, LALA,  TATA, NANA, BABA, MAMA, GAGA, DADA,YAYA,  NGANGA,  WAWA   

ᜑᜉᜃᜐᜎᜆᜈᜊᜋᜄᜇᜌᜅᜏ

KUDLIT: SA TAAS (i) SA ILALIM (u) ᜊᜒᜓ

Ang titik U ay siya ring titik O. Ang titik I ay siya ring titik E. Ganundin ang kudlit sa I at U ay yaon din ang kudlit sa E at O. Ang titik DA at LA ay siya ring ginagamit sa titik RA. Ang titik YA ang ginagamit sa titik DYA/JA. Ang titik BA ang ginagamit sa titik VA.  Ang titik PA ang ginagamit sa titik FA. Ang titik SA ang ginagamit sa titik XA at ZA. Ang titik KA naman sa titik QA. Sa titik CA/CE naman ay ginagamit ang titik KA o SA.

A        U/O             I/E

HA     PA/FA         KA/CA/QA  SA/XA/ZA/CA       LA/RA         TA     NA    

BA/VA         MA    GA     DA/RA        YA/JA          NGA            WA

Walang virama o pamatay-patinig (vowel-killer) ang Baybayin. Ang ginagawa ng mga sinaunang Tagalog ay hindi na isinusulat ang huling katinig (consonant) na walang patinig na “a”. O maaaring isinusulat pa rin ngunit ginagamitan ng patinig (vowel) na “u” o “i”  o kaya ay ang isinusulat pa rin ay ang buong pantig na katinig-patinig (consonant-vowel) gaya ng “KA”.

Halimbawa:

ILOG -  ILO(G)    ᜁᜎᜓ   o ILOGU   ᜁᜎᜓᜄᜓ

DAGAT – DAGA(T)      ᜇᜄ   o DAGATU   ᜇᜄᜆᜓ

BUNDOK – BU(N)DO(K)        ᜊᜓᜇᜓ  o BUNUDOKU  ᜊᜓᜈᜓᜇᜓᜃᜓ

PANTAS – PA(N)TA(S) ᜉᜆ o ᜉᜈᜓᜆᜐᜓ

FRANCISCO/PRANSISKO – PaDA(N)SI(S)KO         ᜉᜇᜐᜒᜃᜓ

o PADANUSISUKO  ᜉᜇᜈᜓᜐᜒᜐᜓᜃᜓ

CRUZ/KRUS – KUDU(S)       ᜃᜓᜇᜓ o KUDUSU  ᜃᜓᜇᜓᜐᜓ

CRISTO/KRISTO – KiDiTo/ KiDISiTO ᜃᜒᜇᜒᜆᜓ᜵ᜃᜒᜇᜒᜐᜒᜆᜓ.kidisito o KUDISUTO  ᜃᜓᜇᜒᜐᜓᜆᜓ

GRACIA/GRASYA – GALASIYA ᜄᜇᜐᜒᜌ᜵ᜄᜎᜐᜒᜌ

Sa panahon ng Kastila, ipinakilala ng Kastilang paring si Lopez ang kurus “+” kudlit, na inilalagay sa ILALIM ng titik upang patayin ang patinig, gaya nito sa salitang “dagat”:  dgt+    Simula noon, ito na ang naging huwaran ng mga mambabaybay kahit ang ginagamit nilang virama ay X, gaya nito sa salitang “dagat”: ᜇᜄᜆ᜔

Ang paglalagay ng virama sa ilalim ng titik ang naging pangkaraniwan sa mga mambabaybay, maaaring sa dahilang ito ay nakakatitipid ng “space”. Ngunit may suliranin dito sapagkat ang viramang nasa ilalim ay napagkakamalang “u” kudlit. Sa sulat Baybaying Luntarsug, minabuti nilang ang virama na tinatawag nilang “patay”  ay ang sagisag na “^” na inilalagay sa ibabaw ng titik sa halip na sa ilalim. Ngunit gaya ng viramang inilalagay sa ilalim, napagkakamalan naman itong “I” kudlit.

Sa mga suliraning ito, ang nakitang lunas ng ilan ay ang paglalagay ng viramang X pagkatapos ng titik gaya nito sa salitang “dagat”: ᜇᜄᜆx Iyon nga lang, humaba ang salita. Ito ay nakaayon naman sa pamamaraan na ginawa sa sulat Batak, na ang viramang “\” ay isinusulat sa kanan ng titik, gaya nito sa salitang “dagat”: ᜇᜄᜆ\

BAKIT UKITAN?

Bakit “Ukitan” ang pinili ng ilan bilang bansag sa Sulat Tagalog? Bakit hindi na lang natin tawaging “Baybayin” na lamang? Ang dahilan ay sapagkat ang “Baybayin” ay pangkalahatang tawag sa lahat ng sulat palapantigan sa Kapuluan: ang Sulat Tagalog, ang Sulat Kapampangan, ang Sulat Mangyan, ang Sulat Ilokano, ang Sulat Pangasinan, ang Sulat Sambal, ang Sulat Bisaya at Sulat Tagbanwa ay tinatawag na Baybayin. Ang lahat ay AUI at hindi Abakada. Kaya’t lahat ng ito ay AUI  Baybayin.

Ang Sulat Tagalog ay tinatawag ring “Inukit” o “Ukitan” mula sa salitang Tagalog na “ukit” na ang kahulugan ay “to engrave” o “to inscribe” sa Ingles. Noong sinauna, ang mga ninuno natin ay nagsusulat sa pamamagitan ng pag-ukit sa kahoy, kawayan, dahon at bato. Sa kasalukuyan dahil mayroon na tayong sulatan na tinatawag nating papel ay dito na tayo nagsusulat o umuukit. Masdan, kahit di ka umuukit, sa pagsulat mo ay umuukit pa rin ang dulo ang panulat sa papel.

Ang isa pang dahilan bakit “Inukit”, ay dahil ang “inukit” ay di mawawala sa pagkaukit  lalo na’t isinulat sa kahoy at bato sa takbo ng panahon. Ganyan ang Sulat Tagalog. Maaaring nalimutan o di nabigyang-pansin ngunit di naman nawawala. Kaya’t ngayon ay muling ginigising sa diwa ng mga Tagalog ang paggamit nito. Nakaukit na ito sa ating puso’t isipan at maging sa ating kasaysayan, wika at tan-ay (kultura).

ANG MGA PATINIG:  ᜀ᜶ᜋᜅ᜶ᜉᜆᜒᜈᜒ᜶

Ang mga patinig (vowels) ng AUI Baybayin ay 3 lamang: A, U at I. Ang tunog na E ay sinasagisag pa rin ng I, at ang O ay ng U.  Ganundin, sa mga kudlit: ang guhit, tuldok o kuwit sa ibabaw ng titik ay sa I/E, at ang sa ilalim naman ay sa U/O.

AA -  ᜀ    UU  -  ᜂ    II  - ᜁ
     O  -  U     E – I

ANG MGA KATINIG:  ᜀ᜶ᜋᜅ᜶ᜃᜆᜒᜈᜒ᜶

May 14 na Katinig. Ang mga ito ay ang HAHA, PAPA, KAKA, SASA, LALA, TATA, NANA, BABA, MAMA, GAGA, 

DARA, YAYA, NGANGA, WAWA.

ᜑᜉᜃᜐᜎᜆᜈᜊᜋᜄᜇᜌᜅᜏ

Ang titik DA ay siya ring gamit sa titik RA. Kapag may titik RA na nakasulat sa Latin, ang sulat rito sa Baybayin ay DA o kaya ay LA. Nakasulat ay DA subalit ang bigkas pa rin dito ay “RA”. Ang DA ay nagiging RA sa ikalawang pantig. O kapag may RA sa ikalawang pantig, ito ay RA kahit na DA ang nakasulat.

Halimbawa:

KARAGATAN – ᜃᜇᜄᜆ       MARIWASA – ᜋᜇᜒᜏᜐ

RAGASA – ᜇᜄᜐ           WARI –ᜏᜇᜒ   PARALUMAN – ᜉᜇᜎᜓᜋ

MARIKIT – ᜋᜇᜒᜃᜒ  BIRO  – ᜊᜒᜇᜓ     HARI – ᜑᜇᜒ

HARAP – ᜑᜇ    HIRAP – ᜑᜒᜇ       BARIL – ᜊᜇᜒ